Verslag Green Obsession met Stefano Boeri
Bomen hebben de toekomst!
Negen dagen lang stonden ze tijdens de Dutch Design Week 2019 gebroederlijk naast elkaar: het Biobasecamp en de Trudo Toren in aanbouw. Het Biobasecamp was met zijn robuuste, schuin geplaatste boomstammen een niet te missen eyecather. Met dit ontwerp vraagt architect en DDW-ambassadeur Marco Vermeulen aandacht voor de potenties van het bouwen met hout. De Trudo Toren wordt een flat met een opmerkelijke groene uitstraling. Het is letterlijk een verticaal bos. Op elk balkon groeit straks een boom tot wel 6 meter hoog. 125 bomen in totaal… Het is een ontwerp van DDW-ambassadeur Stefano Boeri, die een ware kruistocht onderneemt om aandacht te vragen voor de noodzakelijke vergroening van de stad. Hier kwamen verschillende visies op de gebouwde toekomst samen, met als bindend element: de boom.
Ooit klom de net twaalfjarige baron Cosimo Piovasco di Rondo in een boom om er nooit meer uit te komen. Hij is de hoofdpersoon in de novelle De baron in de boom uit 1957 van de Italiaanse schrijver Italo Calvino. Zijn vrienden en familieleden reageerden ontdaan, maar de jongen is zeer tevreden met zijn toevluchtsoord. Vanuit zijn hoge positie neemt hij volop deel aan leven. Hij gaat de politiek in en maakt zelfs kennis met Napoleon.
Deze novelle is een van de inspiratiebronnen van Stefano Boeri. Hij is de geestelijk vader van de ‘Bosco Verticale’ in zijn woonplaats Milaan: twee flats met balkons vol bomen en struiken. Dat project dateert al uit 2014, maar sindsdien ontwikkelde het architectenbureau van Boeri ‘verticale bossen’ voor onder meer Parijs, Tirana, Utrecht en Eindhoven. Hier is nu het tweede verticale bos in aanbouw: de Trudo Toren. Deze wordt uiteindelijk zeventig meter hoog met niet alleen 125 bomen, maar ook 5200 struiken, planten en bloemen. Goed voor zo’n 50.000 kilo CO2-absorbtie en de productie van een kleine 14.000 kilo zuurstof per jaar.
Als ambassadeur van de DDW kreeg Stefano Boeri het podium en gebruikte het om aandacht te vragen voor meer dan noodzakelijke vergroening van onze leefomgeving. Want, zo stelt Boeri in zijn uitnodiging:
‘Today, the only technology capable of absorbing CO2 is photosynthesis. Planting trees is the most efficient, pragmatic, least expensive and democratic way to tackle climate change. Cities need to become the epicentres of a new world-wide green infrastructure that will cover the entire planet. We need to conceive cities as green catalysts. We all have to open the era of a new alliance between Nature and City.’
Met die uitgangspunt in het achterhoofd nodigde hij een aantal sprekers uit voor het minisymposium ‘Green Obsession’, dat plaats vond op zaterdag 26 oktober in Natlab. Het werd een meer dan inspirerende bijeenkomst, met zeer uiteenlopende bijdragen en verschillende accenten. Wat de gastsprekers in ieder geval deelden was hun enthousiasme voor de integratie van groen in de stedelijke leefomgeving.
Een van die inspirerende gastsprekers was Abjan Mazniku. Hij is locoburgemeester van Tirana en vertelde over de enorme gedaanteverandering die de Albanese hoofdstad de afgelopen decennia onderging. Net na de val van het communisme, in 1992, waren er vrijwel geen auto’s, nu zijn er zo’n 200.000. De bevolking van Tirana is in 20 jaar verviervoudigd, van ongeveer 200.000 in 1992 tot 800.000 vandaag. Waarschijnlijk ligt dat aantal wel hoger en is een totaal van 1 miljoen aannemelijk. Bovendien wonen er heel veel kinderen, de gemiddelde leeftijd in de stad is 27 jaar. Dat heeft een ongekende impact op het gebruik van de publieke ruimte van de stad, met als schaduwkanten: luchtverontreiniging, chaos, verkeersdrukte en parkeerproblemen, opstoppingen en lawaai.
Mazniku vertelde hoe lokale bestuur de uitdaging aanging om de stad weer leefbaar te maken en te vergroenen. Met Boeri ontwikkelde ze een ambitieus plan om de stedelijke chaos aan te pakken. Het plan bestaat uit een ‘atlas’ van 13 strategische stedelijke projecten waarin een nieuwe balans wordt gezocht tussen natuur en cultuur. Naast het creëren van groene open ruimtes en speeltuinen worden er ook fietspaden aangelegd en wordt er geïnvesteerd in het openbaar vervoer.
De gemeentebestuur stimuleerde bovendien de bevolking om mee te doen met de en vergroeningsoperatie. Ze moedigde de stedelijke bevolking aan om feestdagen en belangrijke familiegebeurtenissen aan te grijpen om een boom te planten. Het werd een enorm succes. Op het internet zijn inmiddels tal van foto’s te vinden van Albanezen die bomen planten. Tirana is een stuk leefbaarder geworden, rijker aan groen én bomen. Bovendien is ook de sociale cohesie verstrekt. Het is een kwestie van de mouwen opstropen en aan de slag gaan, vertelde Mazniko met aanstekelijk enthousiasme.
Bomen vormen ook het centrale thema in de visie van DDW-ambassadeur Marco Vermeulen. Hij liet met zijn Biobasecamp zien hoe bomen kunnen bijdragen aan door Boeri gepropageerde de CO2 reductie. De ruwe, schuingeplaatste populierenstammen van het paviljoen tilden een stervormig houten dek naar een hoogte van zo’n zes meter. Hier hadden de bezoekers van de Dutch Design Week een prachtig uitzicht op de dynamische omgeving van Strijp-S.
De stammen waren afkomstig van populieren, die vanwege hun leeftijd – en daarmee gevaar voor omwaaien – waren gerooid. Het dek van het Biobasecamp was opgebouwd uit grote, modulaire vloerdelen van kruislings verlijmd hout, zogenaamd cross laminated timber (CLT). De vloerdelen waren demontabel en kunnen na de DDW worden hergebruikt, bijvoorbeeld als vloerelementen in nieuwbouwwoningen.
Onder het dek, tussen de boomstammen, kon het publiek kennis nemen van de voordelen en het belang van bouwen met hout. Vermeulen rekende het voor: het paviljoen, met een houtvolume aan 240 m3 vurenhout in de CLT-panelen, betekent een opslag van 216.000 kg CO2. De populierenstammen, samen 168 m3 hout, vormen een opslag van 115.000 kg CO2.
De reductie van de hoeveelheden CO2 en stikstof in de atmosfeer door het gebruiken van hout in plaats van conventionele bouwmaterialen als beton en staal is een bekend gegeven. Bomen zetten met behulp van zonlicht CO2 om in glucose, waardoor ze groeien en tegelijkertijd zuurstof creëren. Pas bij het verrotten van gestorven bomen of het verbranden van hout komt de CO2 weer vrij.
Door met hout te bouwen creëren we feitelijk een CO2-opslag. Houtbouw creëert bovendien waarde in de vorm van bebouwing. De woningbouwopgave waar Nederland voor staat, kan daardoor tegelijkertijd een actieve bijdrage zijn aan de strijd tegen klimaatverandering. Het hout dat nodig is voor de Nederlandse bouwindustrie kunnen we volgens Vermeulen ‘oogsten’ uit de bestaande productiebossen. Als die duurzaam worden beheerd, ‘groeien’ er volgens de architect 60 woningen per dag in de Nederlandse bossen. Als Nederland de bouw wil versnellen moet er bos worden bij geplant. Dit zou in combinatie met diversificatie meer, betere en aantrekkelijkere bossen kunnen opleveren. Om de transitie naar biobased materiaalgebruik in Nederland op gang te krijgen, moeten er snel een voorbeeldprojecten worden gerealiseerd. Kortom, laten we de mouwen opstropen en aan de slag gaan…
…
Marco Vermeulen is architect en oprichter van Studio Marco Vermeulen. Hij was ambassadeur van de Dutch Design Week 2019. Bekijk hier de uitzending van Tegenlicht over de Houtbouwers. Bekijk hier het manifest van Stefano Boeri
De bijeenkomst Green Obsession vond plaats op zaterdag 26 oktober 2019 in Natlab en werd georganiseerd door de Dutch Design Foundation en Architectuurcentrum Eindhoven, met medewerking van Natlab. Te gast waren:
Filosoof Emanuele Coccia werkt als universitair hoofddocent aan de École des Hautes Études en Sciences Sociales in Parijs en publiceerde onlangs: The Life of Plants: A Metaphysics of Mixture (december 2018).
Petra Blaisse is de oprichter en hoofdontwerper van Inside Outside, een bureau dat actief is in de gebieden: interieur-, textiel- en landschapsontwerp.
Piero Pelizzaro is Chief Resilience Officer van de stad Milaan en adviseur van het Italiaanse ministerie van Milieu Land en Zee over stedelijk aanpassingsbeleid met betrekking tot klimaatverandering.
Gabriele Manoli is onderzoeker en docent milieutechniek aan het University College London. Zijn huidige onderzoek heeft als doel hulpmiddelen te introduceren in het ontwerp van toekomstige groene steden.
Anne Kathrine Esbjerg is hoofd van Design bij de Deense natuurontwerpstudio SLA.
Abjan Mazniku is loco-burgemeester van Tirana.
Architect en stedenbouwkundige Stefano Boeri is oprichter van stefano boeri architetti en hoogleraar aan de Politecnico in Milaan. Hij was ambassadeur van de Dutch Design Week 2019.
Verslag: Rene Erven, Architectuurcentrum Eindhoven