Verslag Bijeenkomst Strijp-S
Zoeken naar verbindingen
De bouwkranen van zes projecten domineren de skyline van Strijp-S. Het voormalige Philipsterrein is volop in ontwikkeling. Architectuurcentrum Eindhoven nodigde maandag 9 september 2019 de architecten* van deze projecten uit voor een toelichting. Strijp-S supervisor Adriaan Geuze plaatste de bouwdynamiek in een verhelderende stedenbouwkundige context…
Terwijl de laatste belangstellenden een plekje vinden in de uitverkochte Podiumzaal van Natlab, worden op de achtergrond filmbeelden getoond van de skyline van Strijp-S en Eindhoven. De introfilm gaat gepaard met enthousiasme in de zaal. Architecten stoten elkaar aan als hun project voorbij komt en vertellen met handgebaren over projecten die nog in de pijplijn zitten. Het is een avond waarbij alle kopstukken van Strijp-S aanwezig zijn om ‘hun stukje Strijp-S’ toelichten.
De variatie aan interpretaties van het gebied geeft de avond kleur. Waar ogenschijnlijk de visies van de verschillende architecten afwijken, maken hun gebouwen deel uit van een familie. De bestaande betonnen kolossen, Apparatenfabriek, Anton, Gerard en Kolkgebouw, nodigen uit tot een dialoog. Hoe verhoudt je je als architect tot deze monumenten en de genus loci van Strijp-S? Als supervisor heeft Adriaan Geuze de architecten aangemoedigd om deze uitnodiging aan te grijpen en net dat stapje extra te doen. Hij benadrukt daarbij dat bij de herontwikkeling Strijp-S vanaf het begin is ingezet op de ontwikkeling van een multifunctioneel gebied. Een gebied waar ‘en gewoond, en gewerkt én gerecreëerd’ wordt.
De volgende extra stap voor Strijp-S is het zoeken naar verbindingen, zowel op het voormalige Philipsterrein zelf als ook met de directe omgeving. De grote monumentale gebouwen die de ruggengraat van Strijp-S vormen zijn al op het maaiveld ‘geopend’ waardoor de zogenaamde Driehoek (tussen Skatehal, Ketelhuisplein en Gerard) verbonden is met de zuidkant van Strijp-S. Aan deze zuidkant zijn vooral woonblokken zijn geprojecteerd (SAS3 en Space-S). Op een vergelijkbare manier laat Geuze een visualisatie zien waarbij het Glasgebouw ook op straatniveau voor langzaam verkeer is ‘geopend’. Op een plattegrond van Strijp-S die Geuze presenteert zijn nog meer toekomstige verbindingen ingetekend: twee tunnels onder het spoor naar het park aan de Antony van Leeuwenhoeklaan, een pleinruimte voor station Strijp-S, een verlengd ‘Strijps Bultje’, waardoor Strijp-S en Strijp-T met elkaar worden verbonden.
De uitgenodigde architecten gingen vervolgen in op hun plannen en hoe deze passen in het verhaal van Strijp-S. Het gebied is volgens Bert Dirrix te typeren als een heterotopie. Het begrip heterotopie is geïntroduceerd door de Franse filosoof Michel Foucault. Het is een ruimte die noch privaat en noch publiek is. Het ligt er tussenin. Het is een tussenruimte of bemiddelingsruimte. Een heterotopie is een gebeuren in de tijd. Strijp-S, lange tijd een verboden gebied en alleen toegankelijk voor Philipsmensen, is inmiddels een publieke ruimte maar wel met zijn eigen karakteristiek. Het heeft nog onalledaagse kenmerken door zijn rijke Philipsverleden. Het is een ruimte met zijn eigen rituelen. Dirrix ziet het aanbrengen van verbindingen op stedelijk weefselniveau en in het sociale domein als een vanzelfsprekendheid dat gelijktijdig kan bestaan naast het vertellen van het verhaal van Strijp-S. Het is een wereld met zijn eigen geschiedenis en kent dan ook een grens.
Dirrix ziet Strijp-S als een wereld waar drukte en stilte naast elkaar kan bestaan. Je kunt je anoniem door het gebied begeven, maar aan de andere kant kun je je laven aan alle kwaliteiten. Binnen het door diederendirrix ontworpen gebouw Sixty5 is dan ook een’ innerlijke wereld’ cruciaal. Het maakt in zijn stoere vormgeving onderdeel uit Strijp-S, maar is tegelijk een besloten binnenhof, het startpunt voor niet-publieke dwaalroutes binnen het gebouw.
Alhoewel gebouw Sixty5 een eigenstandige binnenwereld heeft, vormt het appartementencomplex een ensemble met zijn buren: The Fizz van Kenk architecten en Next van Binst architects. Door de materialisering en de rijke schakering zijn de gebouwen duidelijk leesbaar als een ensemble, terwijl ieder gebouw een eigen ontwerpconcept heeft. Pim Köther laat onder meer zien dat de courtyard van The Fizz refereert aan de Londense Docklands en de Vlaamse architect Guy Mertens licht toe hoe bij de ontwikkeling van Next de bouwkundige enveloppe is ‘gemanipuleerd’ om te komen tot drie volumes met een gemeenschappelijk basis.
Don Murphy (VMX Architects) zoekt de referenties voor zijn project Haasje Over dichter bij huis. Hij wilde een ‘somewhere’ creëren in plaats van een ‘anywhere’. Referenties vond hij in de geschiedenis van Strijp-S en in de architectuurgrammatica van bestaande betonnen Philipskolossen op het terrein. ‘Haasje over’ voorziet in fysieke verbindingen tussen gebouwen. Naast dat het woongebouw deels over de skatehal zal worden gebouwd, voorziet het ook in een aantakking op gebouw Anton.
Rutger Schoenmaker (JSA) presenteerde als laatste het project S-West, een stedenbouwkundige opgave op zich. De vier gebouwen, Frits, Frederik, Maria en Benjamin hebben ieder een eigen karakter. Ook hier een semipublieke functie in de plint aan de Torenallee en de zorgvuldige verweving van het complex met het bestaande weefsel van Strijp-S. Een voetgangersroute door de binnentuin van S-West is een verbindend schakel tussen de Torenallee en het naastgelegen bouwblok SAS3.
*Stefano Boeri, architect van de Trudo Toren, ontbrak. Hij is 26 oktober te gast bij Architectuurcentrum Eindhoven.
De bijeenkomst ‘Strijp-S’ vond plaats op maandag 9 september 2019 in Natlab. Gasten: Don Murphy (VMX), Bert Dirrix (diederendirrix), Guy Mertens (Binst Architects), Rutger Schoenmaker (JSA), Pim Köther (Kenk Architecten), Adriaan Geuze (West8). Gespreksleiding: Erna van Holland. Verslag: Eva Hexspoor en René Erven.