AI in architecture: Does the architect remain indispensable?
(Dutch below)
‘AI is both intriguing and frightening.’ With these words, moderator Erna van Holland introduced the meeting on Artificial Intelligence (AI)*, accompanying the exhibition ‘Immeasurably important: AI and the soft values of architecture’, initiated by Tangram architects. Artificial Intelligence is presented as the great accelerator within architecture. During the meeting, the duality of the technology became increasingly evident. It is a technology with enormous potential, but at the same time, developments are moving very fast, and possible dangers and their impact are still difficult to foresee. How we use it will determine whether it will be an enrichment or a threat to architecture.
The benefits are obvious. AI can perform repetitive tasks such as volume studies, daylight simulations, and material optimisation faster and more efficiently. This was illustrated by Lars Rutten, who increasingly uses AI to arrive at design variants more quickly. At first glance, this seems like progress: less time spent on routine work means more time for creativity. But is that really the case? If AI determines which variants are ‘optimal’ based on data, other, perhaps more intuitive and socially relevant designs, are not even considered. This is where the danger lies: efficiency must not come at the expense of design freedom. To check and determine to what extent a design contributes to the societal interest, the architect’s role is crucial.
Bart Mispelblom Beyer presented an important counterargument: soft values in architecture, such as atmosphere, experience, and social interaction, cannot be captured in algorithms. Yet, the temptation is great to regard AI analyses as an objective truth. Who determines the criteria on which AI bases its choices? More importantly, who checks whether these criteria do not lead to uniformity or exclusion? We already know that many AI systems contain bias simply because the datasets on which they train are not neutral. Suppose we permit AI to participate in uncontrolled decision-making. In that case, the risk is that architecture will increasingly be driven by predictable patterns and economically driven efficiency rather than by spatial quality, human scale, and perception.
Mispelblom Beyer demonstrated this with the development of the Zuidoever, a residential care complex in Amsterdam, designed with the specific needs of elderly people with dementia in mind. The plan focused not only on practical care aspects but foremost on the soft values such as ‘feeling at home’ and ‘sense of security’, aspects that AI struggles to objectify. It is the architect who can safeguard these human dimensions of the design. This also became clear in the second project that Mispelblom Beyer discussed: Rhapsody in West. Here, a medium-scale housing development gave an enormous boost to the entire residential neighborhood by paying particular attention to the soft values of architecture and urban design, resulting in social connections between the different residents in a formerly deprived Amsterdam neighborhood. Various solutions to make the environment function better have been integrated into the design.
However, we should not dismiss AI as a threat but as a tool that can be used intelligently. Feras Alsaggaf showed how AI can be applied as a testing instrument to analyze design concepts. This is an interesting approach: AI as a tool to support human intuition and expertise instead of replacing it. But that requires a critical attitude. Anyone who uses AI sightlessly, without thinking about the underlying assumptions, unconsciously gives away control.
AI can help architecture to move forward, but only if architects keep control. That means that we must continue to look critically at how we use AI and, above all, where we draw the line. Not everything measurable is valuable. Not everything that AI labels as ‘optimal’ is desirable. Architecture should not be reduced to an equation. The architect remains crucial, not despite AI, but precisely to arrive at even better designs together with AI.
*The meeting How can AI work for you? took place on Thursday, 20 February 2025, in the Trappenzaal of Vertigo, TU/e. Watch a recording of the event here.
Guests were: Lars Rutten (Groosman architects); Bart Mispelblom Beyer (Tangram architects); Feras Alsaggaf (alumnus/researcher TU Delft). Moderator: Erna van Holland. The meeting was organised by Architectuurcentrum Eindhoven (Architecture Centre Eindhoven); TU/e Casa Vertigo; and Tangram Architects. Report: Stan Jansen, with the cooperation of René Erven. Image: Visual AI expositie, Tangram Architects.
AI in architectuur: Blijft de architect onmisbaar?
“AI is zowel intrigerend als beangstigend”, met deze woorden begon gesprekleider Erna van Holland, de bijeenkomst over kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence, AI)*, onderdeel van de expositie ‘Immeasurably important: AI and the soft values of architecture’, geïnitieerd door Tangram architecten. Artificial Intelligence wordt steeds vaker gepresenteerd als de grote versneller binnen de architectuur. Tijdens de bijeenkomst werd de dualiteit van de technologie steeds zichtbaarder. Het is een technologie met enorme potentie, maar tegelijk gaan de ontwikkelingen enorm hard en zijn mogelijke gevaren en de impact daarvan nog moeilijk goed te overzien. De manier waarop we het inzetten zal bepalen of het een verrijking of een bedreiging wordt voor de architectuur.
De voordelen zijn evident. AI kan repetitieve taken zoals volumestudies, daglichtsimulaties en materiaaloptimalisatie sneller en efficiënter uitvoeren. Dit werd geïllustreerd door Lars Rutten, die AI momenteel al steeds vaker inzet om sneller tot ontwerpvarianten te komen. Op het eerste gezicht een vooruitgang: minder tijd kwijt aan routinematig werk betekent meer ruimte voor creativiteit. Maar is dat wel zo? Als AI bepaalt welke varianten ‘optimaal’ zijn op basis van data, worden andere, misschien meer intuïtieve en sociaal-maatschappelijk relevantere ontwerpen, niet eens overwogen. Hier ligt een gevaar: efficiëntie mag niet ten koste gaan van ontwerpvrijheid. Hierin is de rol van de architect cruciaal, deze moet controleren en bepalen in hoeverre een ontwerp bijdraagt aan het maatschappelijk belang.
Bart Mispelblom Beyer bracht een belangrijk tegenargument naar voren: zachte waarden in architectuur zoals sfeer, beleving en sociale interactie, laten zich niet vangen in algoritmes. Toch is de verleiding groot om AI-analyses als objectieve waarheid te beschouwen. Wie bepaalt de criteria waarop AI zijn keuzes baseert? En belangrijker nog: wie controleert of die criteria niet leiden tot eenvormigheid of uitsluiting? We weten al dat veel AI-systemen bias in zich dragen, simpelweg omdat de datasets waarop ze trainen niet neutraal zijn. Als we AI ongecontroleerd laten meebeslissen, lopen we het risico dat de architectuur steeds meer gestuurd wordt door voorspelbare patronen en economisch gedreven efficiëntie, in plaats van door ruimtelijke kwaliteit, menselijke maat en beleving.
Mispelblom Beyer liet dit zien aan de van het woon-zorgcomplex Zuidoever in Amsterdam, dat is ontworpen met het oog op met de specifieke behoeften van ouderen met dementie. Het ontwerp richtte zich niet alleen op praktische zorgaspecten, maar vooral op de zachte aspecten als thuis voelen en geborgenheid, iets waar AI moeite mee heeft. Juist de architect kan die de menselijke dimensie van het ontwerp borgen. Dit werd ook duidelijk in het tweede project dat Mispelblom Beyer besprak: Rhapsody in West. Hier geeft een middelgroot woningbouwontwikkeling een enorme impuls gaf aan de gehele woonwijk, door ook vooral aandacht te hebben voor de zachte waarden van architectuur en stedenbouw zijn de sociale verbindingen tussen de verschillende bewoners in een voormalige Amsterdamse achterstandswijk versterkt. In het ontwerp zijn verschillende oplossingen om ook de omgeving beter te laten functioneren geïntegreerd.
Toch moeten we AI niet wegzetten als bedreiging, maar als gereedschap dat slim ingezet kan worden. Feras Alsaggaf toonde hoe AI als toetsingsinstrument gebruikt kan worden om ontwerpen te analyseren. Dat is een interessante benadering: AI als hulpmiddel om de menselijke intuïtie en expertise te ondersteunen, in plaats van te vervangen. Maar dat vereist een kritische houding. Wie AI klakkeloos gebruikt, zonder na te denken over de onderliggende aannames, geeft onbewust macht uit handen.
AI kan architectuur vooruithelpen, maar alleen als wij als ontwerpers de regie houden. Dat betekent dat we kritisch moeten blijven kijken naar hoe we AI inzetten en vooral: waar we de grens trekken. Niet alles wat meetbaar is, is waardevol. Niet alles wat AI als ‘optimaal’ bestempelt, is wenselijk. Architectuur moet zich niet laten reduceren tot een rekensom. De architect blijft cruciaal, niet ondanks AI, maar juist om samen met AI tot nog betere ontwerpen te komen.
*De Engelstalige bijeenkomst Hoe werkt AI voor jou? / How can AI work for you? vond plaats op donderdag 20 februari, in de Trappenzaal van Vertigo, TU/e. Bekijk hier de gehele bijeenkomst.
Te gast waren: Lars Rutten (Groosman architecten); Bart Mispelblom Beyer (Tangram architecten); Feras Alsaggaf (alumnus/onderzoeker TU Delft). Gesprekleiding: Erna van Holland. Organisatie; Architectuurcentrum Eindhoven; TU/e Casa Vertigo en Tangram Architecten. Verslag: Stan Jansen, met medewerking van René Erven. Beeld: Visualisatie AI expositie, Tangram Architecten.