Prijsuitreiking met een boodschap…
Donderdag 19 oktober vond de finale plaats van de Dirk Roosenburgprijs 2023: de prijs voor ruimtelijke kwaliteit die de gemeente Eindhoven elke twee jaar toekent aan een project dat is opgeleverd binnen de grenzen van de gemeente. Een belangrijk doel van de prijs is om het gesprek over de gebouwde kwaliteit van Eindhoven te prikkelen. Daarom gaat de prijsuitreiking al een aantal jaren gepaard met de Dirk Roosenburgprijslezing. Deze keer was Sanne van Manen (foto onder) uitgenodigd als gastspreker. Zij is architect/associate bij MVRDV, maar ook initiatiefnemer van Platform Woonopgave.
Een van haar belangrijkste bevindingen is dat we wonen te veel als product zijn gaan zien: ‘Is de woning nog een plek waar mensen wonen
of is het vooral een financieel product geworden; de woning als beleggingsobject? Menig architect zal de situatie herkennen waarin een opdrachtgever vraagt om “een zo standaard mogelijk woonproduct” te tekenen, opdat het beleggingsobject makkelijk bij verschillende beleggers ‘weggezet’ kan worden…’ Ze constateerde dat er nauwelijks nog woningen worden ontwikkeld met aandacht voor collectieve ruimtes, goede daglichttoetreding en plattegronden die zijn toegerust op de veranderde woonbehoeften. ‘Juist hier liggen potentiële maatschappelijke winsten die nu geen plek hebben in de bestaande ontwikkelmodellen’, stelde Sanne van Manen in laar lezing.
Ook pleitte ze voor meer ruimte voor ontwikkelmodellen die niet geënt zijn op speculatie, zoals de wooncoöperatie (een systeem tussen koop en huur in: huurders zijn lid van de coöperatie die eigenaar is van de woningen) en de community land trust (hierbij wordt de grond ondergebracht in een stichting, bewoners kopen enkel de eigen woning, niet de grond). En wellicht zouden ook de woningcorporaties (weer) meer ruimte moeten krijgen bij het ontwikkelen van woningen: ‘De woningcorporaties hebben na de invoering van de verhuurdersheffing een stuk minder gebouwd. Zij zijn niet meer de grote speler op de woningmarkt van de jaren 70 (de jaren 90 waarin de corporaties vergaten een publiek belang te dienen, laten we even buiten beschouwing…). Op dit moment bouwen de corporaties nog steeds relatief weinig. Wellicht logisch omdat corporaties nog steeds lastig aan grond kunnen komen om op te bouwen. Met een volgende economische crisis in zicht zou het logisch zijn als corporaties mogelijkheden krijgen anticyclisch te bouwen om terugloop bij ontwikkelaars te compenseren en de betaalbare voorraad uit te breiden.’
Haar lezing vormde de perfecte opmaat naar de juryuitslag, die Violette Schönberger bekendmaakte. Zij was niet alleen jurylid, maar in 2023 ook een jaar lang gastprogrammaker bij Architectuurcentrum Eindhoven en vertelde op een hele persoonlijke manier hoe zij naar de stad keek: ‘Als Rotterdammer moet ik bekennen dat ik Eindhoven vóór dat jaar nog niet goed genoeg kende. Wat een gemis. Ik heb Eindhoven afgelopen jaar leren kennen als een stad met een enorme ambitie en dynamiek, waar door veel verschillende partijen op veel verschillende manieren wordt ontworpen, ontwikkeld, gebouwd en nagedacht over de stad.’
De door haar verzorgde lezingenserie Gezonde Verdichting gaf haar een aantal inzichten. Thema’s die alle gastsprekers op een of andere manier wel belangrijk vonden voor de toekomst van Eindhoven. Ze benoemde er drie: 1. rechtvaardigheid: hoe te zorgen dat het leven in de stad voor iedereen toegankelijk en bereikbaar blijft; 2. karakter: hoe kan Eindhoven z’n eigen, specifieke stedenbouwkundige kenmerken versterken en tegelijkertijd gestalte geven aan de grote internationale ambities van de stad; en 3.: dat o-zo populaire woord ‘systeemverandering’: om de grote opgaven rondom klimaat, rechtvaardigheid en samenleven het hoofd te bieden, zijn soms andere routes nodig dan de geijkte wegen. Want: ‘Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’. En dat willen we lang niet altijd meer.
Juist een woningcorporatie als Trudo bewandelt andere paden en routes. De corporatie laat al jaren zien ‘hoe kwaliteit en de opgave om betaalbare woningen te realiseren samen kunnen gaan’, schrijft de jury in haar rapport: ‘Al decennialang geeft deze woningcorporatie met een progressieve, innovatieve en sociale aanpak vorm en kleur aan de stedelijke ontwikkeling van Eindhoven. Met de toekenning van de Dirk Roosenburgprijs 2023 aan Trudo vraagt deze jury aandacht voor het belang van goed opdrachtgeverschap, voor de ruimtelijke kwaliteit in het algemeen en voor Eindhoven in het bijzonder’. De eenmalige Dirk Roosenburg-oeuvreprijs voor Trudo is meer dan terecht. Proficiat! RE Foto’s: Jasper Scheffer